آی پی تی وی یا «تلویزیون پروتکل اینترنت» (به انگلیسی: Internet Protocol Television) یکی از سرویس‌های تلویزیون پروتکل اینترنت (به انگلیسی: IPTV) است که مخاطبان را قادر می‌سازد با خریداری و اتصال یک ست تاپ باکس به دستگاه تلویزیون خود و پرداخت حق اشتراک ماهانه، از خدماتی مانند دسترسی به آرشیو فیلم‌ها و سریال‌ها، موسیقی، پخش زنده، خرید اینترنتی، بازی آنلاین، بانک آنلاین و غیره بهره‌مند شوند.

IPTV نام سامانه ای است که در آن با استفاده از پروتکل اینترنت بر روی یک زیرساخت شبکه، خدمات تلویزیون دیجیتال ارائه می‌شود. این خدمات می‌تواند توسط یک اتصال پهنای باند وسیع، در اختیار کاربر قرار گیرد. برخی کاربران، خدمات IPTV را به همراه خدمات ویدیویی یا اینترنتی مانند دسترسی به وب و VoIP دریافت می‌کنند. در دنیای تجارت، ترکیب VoIP ,IPTV و دسترسی به اینترنت (مخابرات) را Triple play (اجرای سه‌گانه) می‌نامند. اگر به این خدمات، خدمات صوتی تلفن همراه نیز، اضافه شود، به Quadruple play (اجرای چهارگانه) تبدیل می‌شود. معمولاً IPTV توسط یک عملگر با پهنای باند وسیع در یک زیرساخت شبکه بسته ارائه می‌شود. این شبکه بسته همواره رقیب ارائه محتویات تلویزیون بر روی اینترنت بوده است. این نوع از ارائه خدمات را تلویزیون روی اینترنت یا تلویزیون اینترنتی می‌نامند. در دنیای تجارت گاهی از IPTV برای ارائه تصاویر تلویزیونی روی شبکه LAN شرکت‌ها و شبکه‌های بازرگانی استفاده می‌شود. شاید تعریف ساده‌تر از IPTV تصاویر تلویزیونی باشد که به جای آنکه به فرمت عادی و توسط کابل پخش می شوند و توسط تکنولوژی شبکه‌های رایانه ای دریافت می‌شوند.

آزمایش و تحلیل امنیتی IPTV

پلاتفرم تحلیل امنیتی و تست (تست‌های شخص ثالث موجود و اسکیر پست‌هایی مانند PROTOS, Nessus را به صورت خودکار انجام می‌دهند. مشکل اصلی موجود در زمینه تست IPTV و تحلیل امنیتی آن مربوط به عمومیت ابزارهایی نظیر Nessus, Protos است که به‌طور اختصاصی برای IPTV طراحی نشده‌است. تعریف معیارهای امنیتی مناسب، تعریف پارامترهای اصلی برای ارزیابی کیفیت (نظیر کیفیت سرویس، تأخیر شبکه، کیفیت تصویر و …) از جمله چالش‌های پژوهشی این موضوع به‌شمار می‌روند که فعالیت‌های دانشگاهی مختلفی در داخل کشور ایران بر روی این مسئله انجام شده‌است. آزمایشگاه شبکه‌های رایانهی دانشکده رایانه دانشگاه علم و صنعت ایران که یکی از واحدهای پژوهشکده فناوری اطلاعات این دانشگاه است، با تمرکز بر روی شبکه‌های نسل آینده و سرویس‌های آن، پروژه‌های پژوهشی را با عناوین مرتبط با موضوع تست] و امنیت IPTV انجام داده‌است که فهرست کلی آن بر روی سایت آن موجود است. هر چند موضوع پژوهشی اصلی مورد علاقه آزمایشگاه شبکه‌های رایانهی دانشکده رایانه دانشگاه علم و صنعت ایران بر روی امنیت شبکه‌های نسل آینده است ولی موضوعات پژوهشی نظیر کیفیت سرویس در حوزه چندرسانه‌ای نیز در میان پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و کارشناسی این آزمایشگاه وجود دارد که متن کامل آن‌ها بر روی سایت این آزمایشگاه موجود است.

خدمات یکپارچهٔ IPTV

یکی دیگر از مزایای شبکه‌های IPمحور امکان یکپارچه‌سازی این شبکه‌ها با شبکه‌های دیگر است. در سامانهٔ خدمات یکپارچه خدمات موجود به گونه‌ای با یکدیگر تعامل می‌کنند که در نهایت خدمات تازه‌ای را در اختیار کاربر قرار می‌دهند. از نمونه‌های بسیار خوب می‌توان به سامانهٔ مزاحم‌یاب تلفنی – تلویزیونی (Caller ID) اشاره کرد که شمارهٔ تماس فرد را روی صفحهٔ تلویزیون نماش می‌دهد (و یا آن را به پست الکترونیک فرد و غیره ارسال می‌دارد). خدمات IP محور به کاربران اجازه می‌دهد تا از هر مکان و در هر زمانی اطلاعات را بر روی صفحهٔ تلویزیون، رایانه یا تلفن همراه خود تماشا کنند و در صورت نیاز این خدمات را به صورت یکپارچه درآورند. ارائهٔ سرویس‌های تعاملی در بستر IPTV نیز موضوع جالب دیگری است که سبب جذب کاربران می‌شود. تعدادی از مهم‌ترین سرویس‌های تعاملی موجود در این حوزه شامل محتوای درخواستی (موسیقی، ویدئو و صدا)، دسترسی به اینترنت از طریق تلویزیون، اخبار اختصاصی، خرید تلویزیونی، بازی تلویزیونی و تحت شبکه، تبلیغات بر پایهٔ سلیقهٔ بیننده، سامانهٔ هشدار، تلتکست دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی و سرویس‌های متنوع دیگری است که بر پایهٔ نوع کاربران و بازار هدف محصول مورد نظر قرار می‌گیرد.

محدودیت های IPTV

از آنجا که IPTV بر پایهٔ پروتکل اینترنت (IP) کار می‌کند، در صورتی که سرعت اتصال IPTV به اندازهٔ کافی نباشد، تأخیرهایی را در پخش ایجاد می‌نماید. هم‌اکنون، بیشتر سامانه‌های IPTV خدمات HDTV را ارائه نمی‌دهند در حالی‌که بیشتر سامانه‌های تلویزیون دیجیتال مانند DVB از این خدمات پشتیبانی می‌کنند. با توجه به توسعهٔ شبکه‌های دسترسی باند پهن در کشور ایران، ارائهٔ سرویس‌های تصویری که کیفیت تضمین شدهٔ زیرساخت را نیاز دارند، امکان‌پذیر شده‌است. هم‌اکنون، پهنای باند عمومی قابل ارائه از طریق شبکه‌های ADSL در ایران بیش از ۶ مگابیت بر ثانیه است که برای ارائهٔ سرویس‌های تصویری حتی با کیفیت HD نیز کفایت می‌کند. محدودیت دیگر موجود در توسعهٔ سامانهٔ IPTV در کشور ایران مربوط به استقلال سازمان‌های مربوط به تولید محتوا از سازمان‌های متولی شبکهٔ زیرساخت است.

گسترش IPTV در جهان

مؤسسهٔ تحلیلی Point Topic با انتشار گزارشی اعلام کرد: متوسط میزان نفوذ باند وسیع در آسیای شرقی ۴۶ درصد و در منطقهٔ خاورمیانه و آفریقا ۲۰ درصد است و به‌طور میانگین در کل جهان این رقم به ۴۰ درصد می‌رسد. در میان کشورهای مختلف دنیا آمریکای شمالی با ضریب نفوذ ۷۹ درصدی و ۱۰۵ میلیون و ۲۲۲ هزار و ۳۱ مشترک تا پایان سه ماه دوم سال ۲۰۱۲ در صدر قرار داشت و پس از آن اروپای غربی با ضریب نفوذ ۷۷ درصدی و ۱۲۹ میلیون و ۲۱۳ هزار و ۳۴۳ مشترک، سپس آسیا-اقیانوسیه با ۷۶ میلیون و ۶۴۳ هزار و ۱۸۹ مشترک با ضریب ۴۶ درصدی، آمریکای لاتین با ۴۷ میلیون و ۵۹۰ هزار و ۳۳۵ مشترک و ضریب نفوذ ۳۵ درصدی، جنوب و شرق آسیا با ۱۸۹ میلیون و ۳۰۵ هزار و ۷۵۹ مشترک با ضریب نفوذ ۲۶ درصدی و خاورمیانه با ۲۰ میلیون و ۶۶ هزار و ۹۴۵ مشترک و ضریب نفوذ ۲۰ درصدی قرار گرفتند. در میان ۲۰ کشور برتر در زمینهٔ توسعهٔ باند وسیع کشورهایی مانند برزیل با رشد ۱۷٫۳ درصد نسبت به سال گذشته، مکزیک با رشد ۸٫۱ درصد و ترکیه با رشد ۷٫۷ درصد قرار دارند. در بین ۱۰ کشور برتر در زمینهٔ توسعهٔ IPTV نیز تعداد مشترکان در کشور روسیه در سه‌ماههٔ دوم سال ۲۰۱۲ نسبت به سه ماه نخست با رشدی ۱۷ درصدی بیشترین رشد را داشته‌است. در بین کشورها نیز چین با ۱۶ میلیون ۲۷۵ هزار مشترک IPTV با نرخ رشد ۷ درصدی قرار دارد و پس از آن فرانسه، آمریکا و کرهٔ جنوبی با تعداد مشترکان به ترتیب ۱۲ میلیون و ۷۸۸ هزار، ۹ میلیون و ۶۶۲ هزار و ۲۳۴ و ۵ میلیون و ۶۹۵ هزار و ۲۲۶ قرار دارند. در این میان، ۶۰ درصد از سیم مسی، ۱۹ درصد از کابل، ۱۵ درصد از FTTx‏، ۳ درصد از FTTH‏، ۲ درصد از فناوری‌های بی‌سیم ثابت، ۱ درصد از دیگر فناوری‌ها و بخش ناچیزی از ماهواره برای دسترسی به باند وسیع ثابت استفاده می‌کنند.